– Penzioneri koji zasnuju radni odnos nakon 11. 4. 2019. godine ne mogu više da biraju po kom će osnovu sticati svojstvo osiguranika na zdravstveno osiguranje –
Novim Zakonom o zdravstvenom osiguranju (dalje: Zakon), koji je stupio na snagu 11. 4. 2019. godine, promenjen je prioritetni red za sticanje svojstva osiguranika kada isti ispunjava uslove za sticanje tog svojstva po više osnova. Osiguranici korisnici penzije više nisu u prvom prioritetnom redu zajedno sa osiguranicima u radnom odnosu (što je bilo u skladu sa članom 21. starog zakona). Osim toga, članom 15. stav 2. novog zakona i dalje su definisana lica koja su dužna da izaberu jedan od osnova osiguranja po kome će biti zdravstveno osigurani (i ostvarivati prava iz obaveznog zdravstvenog osiguranja), a među navedenima nisu lica koja su osiguranici korisnici penzije (što je bilo u skladu sa članom 21. stav 2. starog zakona).
| Član 11. stav 1. tačka: | Osiguranici | U slučaju postojanja više osnova osiguranja | |
| prioritetni red | ima mogućnost i dužnost da izabere osnov | ||
| 1) | lica u radnom odnosu | 1 | DA |
| 2) | civilna lica na službi u Vojsci Srbije, jedinicama Vojske Srbije i ustanovama Vojske Srbije | 1 | DA |
| 3) | izabrana, imenovana ili postavljena lica, ako za obavljanje funkcije ostvaruju zaradu odnosno platu ili naknadu zarade | 1 | DA |
| 4) | lica koja, u skladu sa zakonom kojim se uređuje rad, obavljaju poslove van prostorija poslodavca | 1 | DA |
| 5) | lica koja, u skladu sa zakonom kojim se uređuje rad, obavljaju poslove kućnog pomoćnog osoblja | 1 | DA |
| 6) | državljani Republike Srbije koji su na teritoriji Republike Srbije zaposleni kod stranih ili međunarodnih organizacija i ustanova, stranih konzularnih ili diplomatskih predstavništava ili su zaposleni kod stranih pravnih ili fizičkih lica, ako međunarodnim ugovorom nije drukčije određeno | 1 | DA |
| 7) | zaposleni upućeni na rad u inostranstvo, odnosno u privrednom društvu ili drugom pravnom licu koje obavlja delatnost ili usluge u inostranstvu, ako nisu obavezno osigurani po propisima te države ili ako međunarodnim ugovorom nije drukčije određeno | 1 | DA |
| 8) | zaposleni roditelj, usvojitelj, hranitelj, odnosno staratelj koji odsustvuje sa rada dok dete ne navrši tri godine života, dok mu miruju prava i obaveze po osnovu rada, u skladu sa propisima kojima se uređuje rad | 1 | DA |
| 9) | državljani Republike Srbije zaposleni u inostranstvu kod stranog poslodavca, koji nemaju zdravstveno osiguranje stranog nosioca zdravstvenog osiguranja ili koji nisu obavezno osigurani prema propisima strane države, odnosno ako prava iz zdravstvenog osiguranja po propisima te države, za sebe ili članove svoje porodice ne mogu ostvarivati ili koristiti van teritorije te države | 1 | DA |
| 10) | stranac koji je zasnovao radni odnos ili je radno angažovan u smislu propisa kojima je uređeno zapošljavanje stranaca u Republici Srbiji, ako međunarodnim ugovorom nije drukčije određeno | 1 | DA |
| 11) | državljani Republike Srbije zaposleni u domaćinstvima osiguranika koji su u radnom odnosu u inostranstvu kod organizacije čije je sedište na teritoriji Republike Srbije | 1 | DA |
| 12) | lica koja ostvaruju pravo na novčanu naknadu po osnovu nezaposlenosti, prema propisima o zapošljavanju | 1 | DA |
| 13) | lica koja obavljaju privremene i povremene poslove u skladu sa zakonom kojim se uređuje rad | 5 | NE |
| 14) | lica koja, u skladu sa zakonom, obavljaju privremene i povremene poslove preko omladinske, odnosno studentske zadruge, a imaju navršenih 26 godina života, odnosno bez obzira na godine života ako nisu na školovanju | 5 | NE |
| 15) | lica koja po prestanku radnog odnosa ostvaruju pravo na naknadu zarade zbog povrede na radu ili profesionalne bolesti, u skladu sa ovim zakonom | 5 | NE |
| 16) | lica koja obavljaju poslove po osnovu ugovora o delu, autorskog ugovora, ugovora o porodičnom smeštaju prema propisima o socijalnoj zaštiti, ugovora o stručnom osposobljavanju i usavršavanju uz naknadu, kao i po osnovu drugih ugovora kod kojih se za izvršen posao ostvaruje naknada, odnosno nagrada (u daljem tekstu: ugovorena naknada) | 5 | NE |
| 17) | lica koja su osnivači, odnosno članovi privrednih društava u skladu sa zakonom, koji u njima rade bez zasnivanja radnog odnosa | 3 | DA |
| 18) | lica koja su registrovana za obavljanje delatnosti u vidu zanimanja radi samostalnog obavljanja delatnosti i obavljanja delatnosti slobodne profesije (u daljem tekstu: preduzetnici), kao i samostalni umetnici, u skladu sa zakonom | 3 | DA |
| 19) | sportisti, koji u skladu sa zakonom kojim se uređuje sport, obavljaju sportsku delatnost kao samostalnu delatnost | 3 | DA |
| 20) | sveštenici i verski službenici verskih zajednica registrovanih u Republici Srbiji, koji te poslove obavljaju kao samostalnu delatnost | 3 | DA |
| 21) | poljoprivrednici koji se bave poljoprivrednom proizvodnjom u skladu sa propisima kojima se uređuje poljoprivreda, odnosno poljoprivredna delatnost, ako nisu: osiguranici zaposleni, osiguranici iz t. 17) i 18) ovog stava, korisnici penzija, lica na školovanju | 4 | NE |
| 22) | lica koja obavljaju poljoprivrednu delatnost kao jedino ili osnovno zanimanje, a upisani su u Registar poljoprivrednih gazdinstava u svojstvu nosioca ili člana porodice nosioca poljoprivrednog gazdinstva, ako nisu: osiguranici zaposleni, osiguranici iz t. 17) i 18) ovog stava, korisnici penzija, lica na školovanju | 4 | NE |
| 23) | javni beležnik i javni izvršitelj | 3 | DA |
| 24) | korisnici penzije koji su pravo na penziju ostvarili u skladu sa propisima o penzijskom i invalidskom osiguranju | 2 | NE |
| 25) | lica koja primaju penziju ili invalidninu isključivo od inostranog nosioca osiguranja i koja imaju prebivalište ili boravište, odnosno stalno nastanjenje ili privremeni boravak u Republici Srbiji u skladu sa zakonom, odnosno ako sa državom od koje primaju penziju ili invalidninu ne postoji međunarodni ugovor o socijalnom osiguranju ili je međunarodnim ugovorom drugačije određeno | 2 | NE |
| 26) | lica koja primaju penziju ili invalidninu isključivo od inostranog nosioca osiguranja i koja imaju prebivalište ili boravište, odnosno stalno nastanjenje ili privremeni boravak u Republici Srbiji u skladu sa zakonom, a kod kojih postoje određene pravne smetnje zbog kojih ne mogu da ostvare zdravstveno osiguranje primenom međunarodnog ugovora i to samo radi ostvarivanja prava iz zdravstvenog osiguranja na teritoriji Republike Srbije | 2 | NE |
| 27) | strani državljani koji na teritoriji Republike Srbije rade kod domaćih pravnih subjekata na osnovu posebnih ugovora o razmeni stručnjaka ili sporazuma o međunarodnoj tehničkoj saradnji | 5 | NE |
| 28) | strani državljani za vreme školovanja ili stručnog usavršavanja na teritoriji Republike Srbije do isteka školske godine, odnosno završetka akademske godine u kojoj su završili školovanje, ali ne duže od navršene 26 godine života | 5 | NE |
Dakle, osiguranici ostvaruju prava iz obaveznog zdravstvenog osiguranja prema prioritetno utvrđenom osnovu osiguranja, a oni koji imaju mogućnost da izaberu osnov osiguranja – po tom izabranom osnovu osiguranja.
Ministarstvo zdravlja je u cilju pravilne primene pojedinih odredaba Zakona o zdravstvenom osiguranju u pogledu prioritetnog osnova osiguranja penzionera u mišljenju br. 011-00-95/2019-05 od 14.5.2019. godine zauzelo sledeći stav:
„U cilju pravilne primene pojedinih odredaba Zakona o zdravstvenom osiguranju („Sl. glasnik RS“, br. 25/2019 – dalje: Zakon) koji je stupio na snagu 11. aprila 2019. godine, obaveštavamo vas sledeće: „Članom 15. Zakona uređeno je pitanje prioritetnog osnova osiguranja u slučaju kad osiguranik iz člana 11. Zakona ispunjava uslove za sticanje svojstva osiguranika po više osnova osiguranja, kao i obaveze taksativno nabrojanih kategorija lica koja ispunjavaju uslov za sticanje svojstva osiguranika po više osnova, da izaberu jedan od osnova osiguranja po kome će biti osigurani. Navedenim članom 15. Zakona, penzioneri – osiguranici koji su zasnovali radni odnos nemaju više obavezu da izaberu osnov osiguranja po kome će biti osigurani, već u slučaju zasnivanja radnog odnosa moraju biti osigurani kao zaposleni.
Pravilna primena ove odredbe podrazumeva njenu primenu kako na penzionere koji su zasnovali radni odnos pre 11. aprila 2019. godine, a nesporno i na penzionere koji su zasnovali radni odnos od 11. aprila 2019. godine. Napominjemo da osiguranici penzioneri koji su u radnom odnosu, kao i članovi njihovih porodica koji su preko njih osigurani, pravilnom primenom ove odredbe nemaju prekid zdravstvenog osiguranja, već im se samo menja osnov osiguranja. U tom cilju, Republički fond za zdravstveno osiguranje, u saradnji sa Republičkim fondom za penzijsko i invalidsko osiguranje, treba da preduzme neophodne mere i aktivnosti kako bi svi penzioneri u radnom odnosu i članovi njihovih porodica koji su preko njih osigurani, nesmetano mogli i dalje da koriste prava iz obaveznog zdravstvenog osiguranja, a u skladu sa Zakonom.“
Prema odredbama novog zakona, korisnici penzije nalaze se u drugom prioritetu osnova za sticanje svojstva osiguranika prema novom zakonu (član 11. stav 1. t. 24)–26) Zakona), a ako zasnuju radni odnos od 11. 4. 2019. godine, više nemaju mogućnost izbora jednog osnova osiguranja po kome će biti zdravstveno osigurani, već moraju da budu prioritetno osigurani po osnovu radnog odnosa koji se nalazi u prvom prioritetu osnova za sticanje svojstva osiguranika. Naime, poslodavci koji zasnuju radni odnos sa korisnikom penzije počev od 11. 4. 2019. godine, pored poreza na zaradu po stopi od 10% i doprinosa za PIO po stopi od 26%, moraju da plaćaju i doprinos za zdravstveno osiguranje po stopi od 10,3%. Doprinos za slučaj nezaposlenosti se ne plaća.
S druge strane, ako korisnici penzije sklope ugovor o obavljanju privremenih i povremenih poslova ili ugovor o delu, autorski ugovor, ugovor o porodičnom smeštaju prema propisima o socijalnoj zaštiti, ugovor o stručnom osposobljavanju i usavršavanju uz naknadu, kao i drugi ugovor u kom se za izvršen posao ostvaruje naknada odnosno nagrada, prioritetno su osigurani po osnovu korišćenja penzije jer se taj osnov nalazi u drugom prioritetu, a navedeni ugovori u petom prioritetu za sticanje svojstva osiguranika prema novom zakonu.